Aikio: budžiettu panou saamen kielipezät varavonalazikse

[mp]

Helsingin Sanomis 17.9.2013 oli Ante Aikion kirjutus "Saamen kielten elvytys on vaakalaudalla". Häi kirjuttau Suomen poliitiekas saamen kielih nähte. Midä häi kirjuttau, on yleispädeviä toizihgi vähembistökielih nähte, toizisgi mualois. Da paistihhäi meijängi ammuzet ezituatot ammustu saamie. Pidäy kommentiiruija.

Häi mainiččou, ku mennyt vuonnu opetus- da kul'tuuruministerstvu jullisti saamen elävytysohjelman. Yhtelläh, nygöi halličus kučistau endiziigi kielipezädengoi. Hänen mugah puolet kielipezis ollah salbuandan varavon al. Nygözet kielipezät ollah saamelazien kodirandualovehel. Häi kirjuttau, ku 3/4 saamelazis lapsis eläy kodirandualovehen ulgopuolel da sendäh olis tarveh perustua kielipezii suurih linnoih.

Lopukse Aikio mustoittau mieleh, ku ei muga ammui Suomen valdivo käytti äijän dengua saamen kielien hävittämizeh, ezim. perustamal suomenkielizii internuattuškolii kudamih saamelazii lapsii viettih suomelastumah. Sendäh nygöi pidäs löydyö dengua aijemban tuhon kohendamizeh. Budžietan kučistamine merkiččöy endizen tuhopoliitiekan jatkandua.

Puaksuh tunduu sil, ku valdivot vastevai sit ruvetah žiälöiččemäh vähembistölöin häviendiä, ku voijah olla varmat niilöin häviendäs. Elvytys panou hävitändän varavonalazekse.

[mp]

Kaksi päiviä myöhembi kirjutukseh vastai histourien professoru Jukka Korpela Jovensuuspäi rubrikal "Taantuvien kielten elvytysinto ihmetyttää", da nostau vie karjalan kielen saamen rinnale. Se mužikku suvaiččou provotsiiruija, da suvaiččou vägevii kanzallisvaldivoloi. Aikion viestihäi oli ku saami ei olluh "taantunut" a "taannutettu", Korpela tahtou sanuo, ku min valdivo ollou ruadanuh, sidä älgäh ristikanzu muuttakkah. Se sugupolvi, kudai on pakotettu kielenvaihtoh, älgäh pangah lastu kielipezäh, ku yhtelläh valdivo iellehgi on sidä kieldy vastah. Ezmäi duumaičin ruveta kirjuttamah vastinehtu, a sit duumaičin, ku parembi on olla aktiivine migu reaktiivine. Toinah kielipezienke ruadajat vastatah.

[Gagarin]

Vaigo häi muga pagizi?
Vesma vakkinaini duumu professourumužikal!

[mp]

Sami Lakomäki, Anneli Sarhimaa da Annika Pasanen pädevästi vastattih 22.9 Korpelale. Kudakui samat argumentat oldih minungi työndämättömän kirjutuksen rungas.

[Maria]

Kuspäi suau lugie midä vastattih, netači?

[Pedrunnybly]

Maria, luve tiä da livua sit hurual, sie ollah toizet kirjutukset:
http://www.hs.fi/paivanlehti/22092013/m ... 9736797592

[mp]

Minul järgi juoksou hil'l'akkazeh. Mennyt nedälil, konzu kielidialogu rubei hiilavumah, ezmäi duumaičin, ku pidäy kirjuttua, a sit duumaičin ku anna kirjutetah net, kudamih tiähtättih da kudamil se on ruavonnu. No yhtelläh, nedälin mendyy, rubein duumaiččemah ku toinah täs pidäs kirjuttua Omas Muas, onhäi täs äijy yhtehisty da hyö voidas verrata suomelastu paginua paginah Ven'an puolel. Kirjutustu suau lugie tiä

[Pekoi]

Muga,muga.Hyvin kirjutit!

[Olói]

ylen hyvä kirjutus

[mp]

Piälmainitus dialogas oli paginua kielen suuruosgi. Midä sit voi sanuo? Lövvin Internetas eččimäl luvetteloi kielis da pagizijoin lugulois. Niilöi ei voi pidiä luotettavinnu eigo muitegi moizile jälletyksile andua liijan suurdu arvuo, ga net avvutetah sijoittamah iččie muailmankartale, ei liigua ylbeilemäh eigo vähättelemäh. Keskimiäräine pagiziilugu on 7 miljardua / 7000 = miljounu pagizijua kieldy kohti. Suurii vaihteluloi on parembi verrata (2-kandazel) logaritmizel skualal. Suan nengoman taulukon:

Koodu: Valliče kai

Kieli        Pagiziilugu  Sija  
------------+------------+---- 
saami        15           380
karjal       16           330
keskiarvo    20           260
eesti        20           245
suomi        22           105
mad'aarii    24           60
ven'a        27-28        8
anglii       29-30        3
mandariinu   30           1

Vaihteluväli lugumiäris tarkoittau, ku kielel on äijy pagizijua, kudamile se ei ole muamankieli. Nenga čotaijen anglii olisgi suurin kieli.
Taulukko ozuttau, ku karjal,hos ongi varavonalaine, muailman kielien joukos ongi aiga suuri. Viga vai on, ku suundu pagiziiluvus on olluh alahpäi.

P.S: Taulukkuo muutettu 19.10.2013, piähuomivo keskiarvos. Ei pie liigua uskuo nämih luguloih, Tarkua tieduo nikel ei ole, ozittain net ollah hiemuas nyhtättylöi. Pienis kielis, kenbo tiedäs. Suuris kielis suurembas luvus on rahvastu, kudamien oma kieli on muu, a kuduat toinah ollah vaihtamas kieldy.