Douhturi Ajkibie

[Sinilind]

En tiijä mibo se on, no minä olen käyttänyh sanua "sivupuaru", ku en ole tiedänyh oigiedu sanua.

Minä samua sivupari- libo sivupuaru-sanua kirjuttajes duumaičin. Vikse se sinun käytetynny puutui i minun piäh.

Voin purgua (purringi) djvu:n 3000x4500 sivuloikse, kudamis on tekstu da kuvat kui kirjas - ku tahtonet, voin työndiä.

Passibo suuri, ga minägi net jo ehtin purrata, konzu lövvin WinDjViewas moizen ominazuon. Tänäpäi panin uvvet, parembiluaduzet čomaizet rasskaza enzimäzeh, ga rasskaza toizen 50 kuvua vie ollah eroittelemattah tekstas.

Luajiin uvvessah latinalazet tekstat erähih algupiän parembiluaduzih kuvih, ku tulostua enzimäzis sivulois uuttu koitehpalua. Nygöi čomazet oldih tarkat da hyvät, ei nivouse ragehizet. Tiettäväine käytin vai kirjaston printerua da tavallistu bumuagua, yhtelläh čökehmiäry kuvis nygöi onnuako on pättävy putin painandah niškoi. 14-čökehine fontu minus oli hyvä bumuagalpäi lugie. Suurembi migu muumilois da kebjei lugie lapsien i pahanägözien, ga ei muga suuri, ga olis bölböin nägöine.

Tänäpäi vähäzel verdailin kniigan karjalastu da ven’alastu versiedu. Eroloi on ezimerkikse kuvien da lugujen miäräs. Rasskaza enzimäzes 3. lugu on otettu kogonah iäre da karjalazen kirjan 15. lugu on ven’alazen luvut 16 da 17.

Kolmas lugu Доктор Айболит за работой (”Douhturi Aikibie ruavossa”?) kerdou, kui zvierit joga päiviä tuldih douhturilluo da kui häi lieči reboloi, jänölöi, oslii i m. i. Kaikil douhturi andoi lekarstvuo da kai hyö tuldih tervehikse. Hänelluo tulou i – bošši, kudamal on paha čiäry. Tämä lugu kerras sellittäy vagoisiroppa-čomazen! Mindäh on otettu iäreh karjalazes kirjaspäi? En sua ellendiä.

Rasskaza enzimäzen jälgimäine, pitky 15. lugu ”Uuzi beda” on ven’alazes kniigas kaksi omua luguu: ”16. Novye bedy i radosti” da ”17. Tjanitolkaj i Varvara”. Karjalazes luvut ollah minlienne syyn periä langettu yhteh. 15. luvun pidäs piättyä täh kohtah:

”No douhturi Aikibie oli jo loittuo. Hän Barmalejan korablilla ajoi oigieh omah muah i erähien päivien mändyö oli oman muan rannoilla.”

(”Но доктор Айболит только смеялся над ним. Он поплыл на корабле Бармалея прямо в свою страну и через несколько дней уже причалил к родным берегам.” [uuzi lugu])

Mieldykiinnittäi šeikku, kui alguperäzes sanotah, douhturi nagroi Barmaleidu, a karjalazes vai sanotah, häi oli jo loitton. Enzimäzekse minul tiettäväine tuli piäh, ku Aikibie ei nagras Barmaleidu, ei ole hänen harakteriis, da sendäh kiändäi muutti. No menetiijä. Yhtelläh Barmaleih i Varvoih niškoi pidäs omat luvut olla.

15. luguh liittyjen, luvun algukuvas lev-zvieri da douhturi Aikibie sevätäh toine tostu da l’vitsa itköy reunas. No se ei ole hyvä kuva luguh sentäh, ku sil eule nimidä dieluo luvun tekstah. Kuvanhäi pidäs olla aijembas 11. luvus ”Gluupat zvierit”, kudamas douhturi lieččiy lev zvierin poigua. Täs kohtas pidäsgi olla vaiku ven’alazes kniigas olii kuva, kudamas Barmalei lykkiäy rannas kivie Aikibien jälgeh, kui tekstasgi sanotah: ”Kovah tuskevui Barmalei: hän juoksendeli randua myöte, äijällä čakkai i suurilla kivillä lykki douhturih Aikibieh.”



Ven’alazes on toizes kohtas i toine kuva, kudamua ei ole karjalazes. Sih pirata lähtöy uidelemah:


(Meripöllästyslaitos varoittau korabliloilpäi pakkujis piratois.)

-----
EDIT: Opin lugie ven’alazen kniigan kolmattu luguu da nygöi toinah ellendän, mindäh se otettih iäre, ku oldaneh iäre otettu (voihäi olla, lugu pandih kirjah jälles vuottu 1938). Sih douhturi leikkuau da ombelou ripakos uvven siiven liipoilinduzele, kudaman siibi paloi tuohukseh. Douhturi da liipoilinduine mollembat paistah runomuvvos. Moine prouzan da poeezien sevoitus on ihan eri stiilua, migu toizet luvut. Buitegu kirjah pandih milienne runokirjas otettu aijembi Ajbolit-runo eigo kogonah uvvessah kirjutettu prouzamuodoh. Muitegi siiven luadimine ripakos on kirjan kontekstas liijan fantastielline hommu. En kaibua järilleh, parembi on ilmai.

[Sinilind]

Äijy muudu hommua, ga vähäzel tänäpäi ehtin jatkua projektua.

Enzimäzii viitty luguu (kanzi + 25 sivuu) tävvel luavul voibi kačella vähäzel aigua täs ozuttehes: http://www.saunalahti.fi/~alru/aikib/aik.pdf (5,68 MB)

Tekstu tiettäväine ei ole lopulline; erähät šeikat sih ollah kohendettu, erähät ei. (Viestin lopus enämbi täh dieloh näh.) Ulgomuvvol marginualoi paiči näyteh on moine kui olis i painettu kirju. Putin kirjas ved’ syväinmarginualu olis leviembi migu ulgomarginualu. Nygöi net vie ollah samat.

Lizäin koittehekse syväindösivun. Ongo paha? Pidäsgo alguh libo loppuh panna libo ottua iäre?

Hebozen nävöntarkastandukuvah panin ”zuaharin” järilleh ”suahari” muga kui alguperäzes čomazes. Vie pidäs ottua rasskaza toizen čomazet png-sivuloispäi da kirjuttua tekstu Avvan ošeiniekkah.

Sen jälgeh minul oli mieli ottua uvvessah html-versien alguperäine tekstu da kohendua sih vaiku kai skanniruičendas tapahtunnuot hairahtukset (pahoi tunnistetut merkit i moizet). Sen tekstan työndäzin säilöh. Toizeh versieh kohendazin diftongat, è:t, je:t, pehmendykset i m. i. Se versie olis kui 1:1 alguperäzen tekstanke, a latinalazel kirjaimikol kirjutettu. Sengi panizin säilöh. Sit kolmandeh versieh vois luadie midätahto verstaindah (kappalehjago, suomelaine libo ven’alaine taba käyttiä pitkiä viivastu vuoropaginas, ...) libo kirjutushairahtuksih libo yhtenmugazuoh liittyjiä kohendustu. Sih versieh näh kirjuttazin mustih muutosluvettelon. A sen versien luajinnan tarkat printsipat ezmäi pidäy tiediä enne kui rubieu ruadoh. Nämmis eri versielöis on se ajatus, ku nenga i ielline, koskematoi versii ainos jiäy olemah.

[Sinilind]

Oletgo mp suannuh selgevytty, tarkotettihgo KKS tottutovellistu nägösjulgavuo vai uvvellehjulgavuo?

Da kenbo lähtis julguanduoigevusdieloloi reššimäh? Iče voizin ottua yhtevytty mainittuloih julguamoih, no en malta ven’akse. Toinah voizin oppie angliekse?

Ruado vähin vähäzin eistyy. Avvan ošeiniekka:



Kai parembiluaduzet čomazet nygöi ollah otettu iäre png-kuvispäi da pandu omih kohtih. Erähis perspektiivua pidi kohendua, muga kui oli ruattu html-versieh niškoi.

Opin kohendua enzimäzeh versieh html-tekstas skanniruičendan siirdokirjutukseh liittyjät hairahtukset da kappalehjavot verduamalla alguperäzeh tekstah sivu sivul. Nygöi pidäs olla kappalehjavot, kaksoscökehet, pitkät viivazet, ellipsat i muut merkit samois kohtis migu alguperäzes. Kačoin net vai kerran, engo ole vie joga sivuu uvvessah tarkistannuh, sentäh voi olla sie vie on erähii hairahtuksii. Ezmäi duumaičin, onnuako en moizeh uvvellehtarkistanduruadoh nivouse rubie, a käytän sen aijan toizen versien kohendamizeh. No yhtelläh rubein. Viizi luguu nygöi ollah kahteh kerdah tarkistettu.

Pidäy sanuo, alguperäzes kappalehjavos on äijy hairahtustu, ga ozuttihes, ku html-versies oli eroloi sih nähte. Ezimerkikse alguperäzes kirjas ihan allus on nenga:

Koodu: Valliče kai

Èli oli douhturi. Hän oli hyvä. Kučuttih händä Aikibiè. Douhturilla oli vihane sizar, kudamua kučuttih Varvoiksi. Ènämmällä kaikkia muailmassa douhturi suvaičči zvièrilöja. Hänen kamodassa èlettih janöt.
     Škuapassa hänellä èli orava, divanalla èli nièglakas joža. Sundugassa èlettih valgièt hiiret. Pertissä seizoj vanha hebo i sen rinnalla – lehmä. Kaikista omista zvièrilöistä douhturi Ajkibiè ènämmällä armasti – –

Moizes javos minus ei ole nimidä mieldy. Html-versies se kai on samua kappalehtu, mi on parembi. Ven’alazen mugah menis nenga:

Koodu: Valliče kai

Èli oli douhturi. Hän oli hyvä. Kučuttih händä Aikibiè. Douhturilla oli vihane sizar, kudamua kučuttih Varvoiksi.
     Ènämmällä kaikkia muailmassa douhturi suvaičči zvièrilöja. Hänen kamodassa èlettih janöt. Škuapassa hänellä èli orava, divanalla èli nièglakas joža. Sundugassa èlettih valgièt hiiret. Pertissä seizoj vanha hebo i sen rinnalla – lehmä.
     Kaikista omista zvièrilöistä douhturi Ajkibiè ènämmällä armasti – –

Konzu suan valmehekse enzimäzen versien tarkistusruavon, rubien luadimah tostu versiedu, kudamah panen j-loppuzet diftongat i-loppusikse, janöt jänöikse, aelemizen ajelemizekse i m. i. Sih versieh en rua nimidä muudu muutostu tekstah näh. Ezimerkikse kappalehjavot vie jiähäh endizelleh. Nämä versiet 1 da 2 ollah vai ruohkutekstannu. Ku mp tahtonet, voin työndiä sinul enzimäzen versien. Kui sanottu, se on sama kui nygöi netas olijan html-versien tekstu, ga skanniruičendan hairahtukset ollah kohendettu. Ga ezmäi minul pidäy se vie uvvessah tarkal silmäl lugie loppuh suate.

[Sinilind]

Projektu ei ole hyllätty, hos hil’l’ah eistyygi. No parembi hil’l’ah hyväh migu vauhtil viäräh.

Nygöi olen tarkistannuh ”enzimäzen versien”, libo kohendannuh ruohkutekstutiijostoh kai automuattizen siirdokirjutuksen periä roinnuot merkihairahtukset, kudamat dogadin. Sen pohjal kelbuau duumaija, kui luadie lopulline latinalaine tekstu. Printsipat täs tiemas i nävytäh: звиэрилöя > zvièrilöja tulou zvierilöjä, аеттих > aettih tulou ajettih, i muga ielleh.

Pluanu jo sulakuus suate on olluh ottua yhtevytty vähimyölleh nel’l’äh ven’alazeh julguamoh, ket ollah alguperästy ven’alastu kirjua jullattu ei ylen pitky aigu tagaperin (vuozinnu 2010–2015), ku suaja tiediä, kelpäi kyzyö lubua ilmahpiäständäh. A probliemu on olluh kiändiä julguamoih niškoi kirjutettu lyhyt lubakyzymysviesti ven’akse. Kai ket sanottih, hyö voijah sen minule kiändiä, ollah ylen kiirehizet olluot, libo voi olla ollah unohtettu kogo dielo. Vie vuotan, ga eräs uskaldi minule kiännöksen täl nedälil oppie työndiä, ku vai mustanou.

Erähän tiijon lövvin, kudai vähäzel kebjendäy oigevuksien kyzelendyä. Se on kniigan čomendai. Karjalankielizes kirjashäi čomendajan nimie nivouse ei luve, da ven’ankielizes sanotah E. Safonovoi. Ga tottutovellizesti häi oli Jelena Vasilevna Safonova, roinnuh 1902 da kuolluh 1980. Inehmine čomendi 25 lapsienkniigua, min ližäkse ruadoi mm. Moskovan akadeemizes taijollizes teatras enämbi 30 spektaklis.

Nygöi kirjuttai da čomendai tunnetah, da ei ole vaiku kiändäjän nimi. A kui selvittiä Nevvostoliitos 77 vuottu tagaperin jullatun kiännöksen nimetöi ruadai, nivouse en tiijä, en ni mis allottua. Toinah ei ni pie, ga olishäi hyvä suaja hyvän ruavon luadijan nimi sil kuulujah kohtah.

Aijembah keviäl ozutin latinalazen versien pikkarazekse kniigazekse printattuu yhten luvun koitehpalua vienalazele da kyzyin iäneh lugemah. Häi ylen čomah lugi, mollembat ellendimmö. Tottu toivon, ku kniigu tabah libo toizeh vie nägis päiväzen valgien da puuttus karjalazih käzih.

Azies toizeh, sanoi akku, konzu päčih puutui. Ven’ankielisty enzipainostu nygöi sais eBays huogeheh hindah: http://www.ebay.com/itm/Russian-book-19 ... 566df1b977

[Sinilind]

Viizi nedälii tagaperin työnnin viestii nelläle ven’alazele julguamole, ku kyzyö oigevuksien omistajah näh. Hyö viegi nimidä ei vastattu. Moužet täh dieloh pidäs ulgomuan agentu.

Vuottajes tyhjäh vastavustu opiin luadie samanmoizii tegokirjoi erähis toizis kniigois. Ezmäine on Disnejan Kolme počista vuvvel 1938, kudai nygöi on läs valmes. Kirillizen kirjaimikon tagua pal’l’astuu ylen čomua tverinkarjalua, kudamah suarnan kiändi P. Smirnov. Tämän vuonnu 1933 ilmah piästetyn amerikkalazen mul’tfil’man mugah luajitun suarnanke vessel on opastuo tverin varzinkarjalastu murrehtu.

[Sinilind]

Kirjutin, ku Kolmen počizen tekstu olis varzinkarjalan tverin murrehtu. Ga nygöi tarkembah Anttikosken tutkimustu Karjalan kirjukielen planiiruičendas luvettuu duumaičen, se ongi vuvven 1938 yhtehisty kirjukieldy! (Edit: Ei sitgi olle; kačo al olii kirjutus.)

Kolme počista on jullattu samannu vuvvennu, kudaman allus tuldih tveriläzet mugah yhtehizen kirjukielen luajindah. Nečen periä otettih kirjukieleh vähäkse aigua tverispäi -čie-refleksiivumuvvot (peziečie, ottuačie) da <v>-kirjain diftongan jälgiozannu (ravdu, tuvli). Ku oli vie helevät sibilantat (šygyžy) da pronominat mie, šie, ozuttihes minule ihan tverikse. (Kolmen poččizen kiändäi P. Smirnov ollougo sama P. P. Smirnov, kudai yhtes A. A. Miloradovan kel on kirjutannuh vuvven 1933 tveriläzen ”Karielan kielen ucebnikan algu školalla varoin”?)

Tämä tveriläzienke luajittu kirjukieli sežo terväzeh tapettih. Muan tabah luadijat otettih plenah (P. P. Smirnov heijän keskes). Sit luajittih uuzi kirjukieli, kudamah ezimerkikse Dmitrii Mamin-Sibir’akan karjalakse kiännetty kirju «Алёнушкан суарнат» vuvvel 1939 on kirjutettu. Se kieli on ihan toizenmoine, migu aijembi: ozuttahes enämbi livvikse, hos eulegi loppu-u:du. Anttikoski kirjuttau, ku sit tahtottih ottua iäre kai ”suomelazet” da tveriläzet piirdehet, sendäh, ku propagandan mugah tverin kieli oli suomelazuon hapatettu. Tveriläzet sanottih, nengoine uuzi yhtehine kirjukieli heile pahoi pädöy. Ga Tverin alovehel karjalan kirjukieldy jo ei käytetty, eigo heidy kuunneltu.

Al on verdailuu eri kirjukielis latinalazel kirjaimikol (Douhturi Aikibie, Kolme počista, Al’onuskan suarnat):

1937 (Edit: ”Yhtenäine karjalan kirjukieli, versii 1)

– Terämbi! ringuttih obez’anat. – Terämbi! Terämbi!
Jygie oli astua elävien obez’anoin sildua myöte. Douhturi aina varai, čto livestyy i sorduu vedeh. No ei, silda oli luja, obez’anat lujasti pijettih käzistä, i douhturi piäzi toizella rannalla zvierilöin kera. Barmalejan abulaizet myös juostih obez’anoin sildua myöte douhturilla jälgeh. No juuri keskellä yksi obez’ana laski käjet, silda murei i Barmalejan abulazet lennettih alahaksi, oigieh jogeh…
– Ura! ringuttih obez’anat. – Ura! Douhturi Aikibie on piässyt! Nyt hänellä ei ole kedä varata! Ura! Barmalei ei suanut händä, ura!

1938 (Edit: tämä tottu ollougi tverin kirjukieldy, hos oligi kirillizeh kirjaimikkoh kirjutettu)

– Nu, vuottakkua že! Kuin mie puhullan, nin täštä koista ni midä ei i jiä!
I hiän rubei puhumah. Kodi vähäzel’di viäristy. Hukka puhuldi toizen kerran, šidä kolmannen kerran.
Katokšešta lennettih lehet, šeinät šärähettih, no kodi vielä znai šeizo.
I vain šilloin, konža hukka puhuldi viijennen kerran, kodi rubei häilymäh i levii. Vain yksi ovi vielä kodvazen šeizo koin paloilla keššeššä. Kavhiešta luottuačettih poččizet hyppiämäh. Pölläššynnäštä heilä jallat katettih, jogo šuvaš šärizi, kirčanenät kuivettih. Vellekšet hypättih Naf-Nafan koin luoh.

1939 (Edit: ”Karjalan tazavallan kirjukieli”)

– I hukkua en varua, i rebuo, i kondieda, – ni kedä en varua!
Tämä jo ozuttiihes ylen zabavnoiksi. Röhkähtettih nagruo nuoret jänöihyöt, peittäjen ezi käbäläzil omat turbaizet, nagrettih luaskavat vanhat emä jänöit, muheloitettih daže vanhat jänöit, kudamat jo oleteldih reboin käbälis i opiteldih hukan hambahie. Ylen jo kummakas jänöi!… Ah, mittune kummakas… I kaikil kerras rodih vesselä. Ruvettih mukkie kiändämäh, skokkimah, juoksendelemah kiistah, kui budto kai liikuttih mielis.
– Da midä täs hätken paista! – rängyi loppuh rohkevunnut jänöi. – Kui jo tullou miul vastah hukka, silloi mie händä iče syön.

[Sinilind]

Oh minuu, tuas suan kohendua aijembua omua kirjutustu! Tänäpäi rubein luadimah luvetteluo, mih kirjukieleh on kirjutettu mi opastajat.netan Luvekkua-ozios da KKS:n digikirjastos olii kirju. Konzu ”Kolme počista” oli luvettelon ainavo kirillizeh kirjaimikkoh kirjutettu kniigu, kudamas oli helevät sibilantat (kirjutettih šygyžy eigo sygyzy), rubein duumaičemah, ku dielos ollou midätahto hapannuttu. Toizisgi kirjois oli pitkät sijapiättehet, Vv-diftongua da -čie-refleksiivua, ga nivouse ei helevie sibilantoi... mindäh moine?

Nu, sendäh, ku ellendin Anttikosken kirjutuksen pahoi. Nygöi ozuttahes, ”Kolme počista” tottu ongi tverin murrehtu, kui ezmäzekse duumaičin, eigo yhtehisty kirjukieldy. Muga pädöy tverin opastundah. Tekstu on tverin kirjukieldy, a kirillizel kirjaimikol, kudamah Anttikosken mugah Tveris siirryttih vuvven 1937 lopus. Hos yhtehizes kirjukieles oligi pitkyä sijapiätehty, <v>:dy diftongois da -čie-refleksiivua, nikonzu sih eulluh varzinkarjalan helevie sibilantoi (mi dielo ei mielytännyh tveriläzii). Sendäh Kolme počista ei ni voi olla yhtehisty kirjukieldy.

Anttikoski miärittelöy kaksi kirjukielen vaihettu: 1. yhtenäine karjalan kirjukieli da 2. karjalan tazavallan kirjukieli. Nämmis ezmäine on luajittu Bubrihan ehtotuksen pohjal. Sih kieleh jullattih moizii kirjoi kui Douhturi Aikibie (1937) da Anisimovan Bukvari (1938). Oigiehkirjutustu vähäzel muutettih vuvvennu 1938: allun perin kirjutettih рауда, тулдих, a sit ruvettih kirjuttamah равда, тулдых, kui ezimerkikse Tolstojan kirjas ”Rasskuazat žiivattoih näh”, da otettih -čie-refleksiivu. Tämä kirjukieli tapettih da luadijoi otettih plenah.

Jälles sidä luajittu kirjukieli, ”karjalan tazavallan kirjukieli” kui kirjuttau Anttikoski, sit on ihan toizenmoine da enämbi livvih pohodiu. Sih on kirjutettu ezimerkikse ”Al’onuškan suarnat” da kai vuvvennu 1939 jullatut kirjat.

Ku nygöi ellendänen putilleh, voidaneh sanuo, 30-luvul oli vähimyölleh nämmä kirjukielivariantat:

– tverin kirjukieli (latinalaine)
– tverin kirjukieli (kirilline)
– yhtenäine karjalan kirjukieli, versii 1
– yhtenäine karjalan kirjukieli, versii 2
– karjalan tazavallan kirjukieli

Nygöi minul jo rubieu olemah piä segavuksis kaiken tiijon periä. Toinah viegi jäi midätahto hairahtustu. Yhtelläh kniiguluvettelo on läs valmes. Sit toinah kirjutan täh teemah vie uvven, kohendetun verdailendan eri murdehien kirjukielis. Editiiruičen vie iellembästy kirjutustu ozuttamah hairahtukset ezimerkilöis.

[mp]

Passibo ylen hyväs sellitykses, äijän kirjukielii lyhyöh aigah. Nygöihäi luajitah puoldukymmendy rinnakkai... Konzu iče kohendusluvin konehel translitteroittuu tekstua, varain tekstan muuttamistu, hos se erähičči kummallizel tunduigi ezim. sanois jalgu da jälgi. Enimien tekstoin alguh kirjutin vastavusluvettelon я=ja, ... kudaman mugah latinalazekse kodiiruitun voi muuttua järilleh alguperäzeh muodoh.

Oman muaman paginasgi jälgimäine u sanas ruadau oli puolivokali u:n da v:n välis, a konzu kirjukieli käsköy kirjuttamah ravdu, tädä kielipoliitiekkua toinah ohjai tavoiteh vediä karjalan kieldy lähembi ven'an iännändiä, ven'ashäi ei ole diftongoi.

Hyvä olis suaha Kolme poččistugi uvvelleh jullatukse. Olen kuulluh ku Stalin suvaičči sidä kniigua. Häihäi ičegi suvaičči, hukan jyttyöh, testiiruija susiedoin kodiloin lujuttu.

[Sinilind]

En tiijä, mittumil očkil minun segavu, pahoiellendysty täyzi sellitys ozuttahes hyväkse Tänäpäi luvin Raija Pyölin väitöskirjua Venäläistyvä aunuksenkarjala vuvvel 1996, kudamas kirjutettih vienan ja livvin kirjukielipyrgimyksih näh. Sit oli erähien tiedomiehien paginua sih näh, ku murdehien omat kirjukielet ollah vältämätöi askel dorogal, kudaman toizes piäs on yhtehine kirjukieli. Neče oli ellendettävy nevvo 90-luvun allus da vähembistölöin ”havačundan” aijannu. Suadih ičetunduo, lehtii, školaopastustu. Karjalazet ei hävitty. ”Voibi jo sanuo, vienal da livvil ollah omat kirjukielet”, duumaittih vuvvennu 1996. Nygöi väitöskirjan kirjutandas on läs 20 vuottu. Viego karjalazet astutah yhty dorogua myöte kohti karjalan kirjukieldy, a jogo ollah kiännytty tiešuaras omile dorogažile?

Luajin Kolme počista kogonah kirjumuodoh da kirjutin luvettelon sellityksienke nenga 90 kirjas olluos sanas, kudamat minule oldih vierahat (mm. koččie, kupaija, vorčie, luottuačie da kukumul’l’u, sego äijy ven’alastu laihinsanua, mm. krieposti, nastravaija, struašnoi). Abunnu oldih Puškinan tverinkarjalan sanakirju, suarnan ven’ankieline kiännös Три поросёнка dai tiettäväine ven’an sanakniigu. Vie sain yhen abuniekan ruadoh niškoi, ga sih näh kirjutan myöhembi viestis.

Konzu iče kohendusluvin konehel translitteroittuu tekstua, varain tekstan muuttamistu, hos se erähičči kummallizel tunduigi ezim. sanois jalgu da jälgi. Enimien tekstoin alguh kirjutin vastavusluvettelon я=ja, ... kudaman mugah latinalazekse kodiiruitun voi muuttua järilleh alguperäzeh muodoh.

Nengoine ongi tiedomiehen da tiedoloinkäzittelijän taba: nenga kai alguperäine informatsii säilyy. Minusgi se on viizahasti ruattu, eigo ni pie nimidä muutella, ku tarkoitus ollou arhiiruija tekstat. A moine kirjutusluadu tavallizeh luvendah pahoi pädöy. Vältämättäh pidäy kohendua, ku suaja kebjiembi luvettavu da ozuttas moizekse, ku i allun perin tekstu kirjutettus latinalaizeh kirjaimikkoh.

Setämä päivy tagaperin tunzin iččie rouno ku arheolougakse, konzu čongin Anttikosken innunmannunaiguzii nettisivuloi, kudamile i kirjukielitutkimus on riputettu. Midä vai et lövvä! Ezmäi: karjalankielizen kirjallizuon (ebätävvelline) bibliografii. Sie on (ebätävvelline) luvettelo Karjalan tazavallas vuozinnu 1937–1940 kirillizeh kirjaimikkoh jullattulois kniigois. Luvettelos on mainittu ”Kolme počista” da tiedo: tverinkarjalaine kiännös. Tottu oli tverikse! A kukastu kummua, sežo on luvettelos ”Kolme počin poigasta”. Mibo se? Tiettäväine sama suarnu, a yhtehizel kirjukielel! Aijembi jo lövvin Internetas pdf:nny komiperm’akin kieleh vuvvennu 1941 kiännetyn versien ”Kuim porspian”. A gu vai suaja käbäzih i karjalan yhtenäzkirjukieline kiännös!

Sit jo löydygi tottutovelline uarreh. Anttikosken sivuloil on Karjalane bibliotečkane, kudamal on riputettu karjalastu tekstua, samah tabah kui opastajat.netan Luvekkua-sivul. Da mibo sie, vaiku translitteruittu Kolme počin poigasta, vuvven 1939 yhtehizel kirjukielel!

Et sua ellendiä, kui voi ristikanzu olla nenga ruadi Kolmel počin poigazel, hos ei jo olegi kolmevuodehine. Kerras rubein verdailemah tverilästy da kirjakielisty versiedy. Tveris počizet oldih ”yhen muozet kažvuon, kruvgloizet, rozovoizet, yhen muozinke nagrattavinke händäzinke”, yhtenähizes kirjukieles – ”yhten suurevuot, pyöryžäizet, rozovoit, yhten jyttymien vesselien händäzien ke”. Tveris ”päiväne jo ei ših rukah vägöväl’di paistan, harmuat hatakot eisteliečettih kelliitynnyön mečän piällä, viikon ei kuivettu lätäköt”, a yhtenäzkirjukieles ”päiväne jo ei muga äijäl paistanut, harmuat pilvet vilistih keldazen mečän piäl, luhtat kodvin ei kuivettu”. Sanon vie: mittuine uarreh! Kuibo nikonzu aijembi en dogadinnuh tädä sivuo.

Hyvä olis suaha Kolme poččistugi uvvelleh jullatukse. Olen kuulluh ku Stalin suvaičči sidä kniigua. Häihäi ičegi suvaičči, hukan jyttyöh, testiiruija susiedoin kodiloin lujuttu.

Anttikosken sivuloilgi sanotah, ku se oli Stalinan parahimii kirjoi da ku sidä painettih vägitukku, miljonoi kappalehii. Ga tottu Stalin ei olluh suarnan hukku, a Naf-Naf: toizet gluupat poččizet luajittih oma kodi olles, oksis da demokruaties, Stalin – rauvas da oman rahvahan veres.

Toven olis hyvä suaja Počizet uvvessah ilmah. Kolmen poččizen, libo Kolmen počin poigazen, tapahtukses on se hyvä, ku ei pie arbailla, kel kuulutah alguperäzen tekstan da čomazien oigevukset. Ei ole jygei kyzyö lubua. Vai kiändäjän oigevukset ollah kyzymysmerki. Tveriläzen kiändi P. Smirnov, yhtenäzkirjukielizen kiännöksen luadijakse mainitah – Pavlovua (onnuako kiändeli koiruruavon keskes). Nimih en nikedä kuhkuta, engo tiettäväine čiganoin koldunan tabah malta ennustua kartiloin mugah, ga yhtelläh en duumaiče, ku ilmahpiästäi otettas plenah, hos ei olisgi kiändäjän lubua. Kenbo kučus suudoh? Kiändämizes on 76 vuottu. Kiändäjät tovennägözesti ollah kuolluot – tietähkö lapset libo bunukat (ku oldaneh olemas), ku heijän diädö libo buabo kiändi Aikibiedy libo Kolmie počistu karjalakse enne voinua? Da mugago hyö tabavuttas ilmahpiäständän periä, ga kučuttas suudoh?

Nämis 30-luvun kniigois on vie tostugi vahnua suarnua, kudamat minus päittäs uvvelleh jullattavakse da kudamis kirjuttajoin oigevuksiigi jo ei ole. Sanommo, H. C. Andersenan Tuhmapäivälline ut’ane (tver), Jonathan Swiftan Gulliver lilliputoin luona (yhtenäine kirjukieli 2), Mamin-Sibir’akan Al’onuškan suarnat (karjalan tazavallan kirjukieli) da Tolstoin Rasskuazat žiivattoih näh (yhtenäine kirjukieli 2). Toinah yksi mahto olis moine suarnukogomus eri kirjukielil, kai yksih kanzih. Lugii nägöy, mih luaduh on karjalua kirjutettu. Ku lugii ellendänöy lugiettuu, toinah ellendäy i sen, ku yhtehine kirjukieli vältämättäh ei ole moine hirvei da varattai.

Saitgo mp minul kodvaine tagaperin viestii, kudamas duumaičin yhty mahtuo Aikibien oigevuksien omistajan löydämizeh näh?

[mp]

Äijän da mieldykiinnittäjiä huomivuo!

Saitgo mp minul kodvaine tagaperin viestii, kudamas duumaičin yhty mahtuo Aikibien oigevuksien omistajan löydämizeh näh?

Onnuako tämän viestin kuitaahto kaimain?

Abunnu oldih Puškinan tverinkarjalan sanakirju, suarnan ven’ankieline kiännös Три поросёнка dai tiettäväine ven’an sanakniigu.

Täs ved' tarkoitat Punžinan sanakirjua?

Nouzou piäh nengoine mielettömys: Eigo vois ruveta julguamah "Lapsienkirjallizuon klassiekat" sarjua, kudamas uvvelleh jullattas net 30-luvul jullatut lapsienkirjat alguperäzel murdehel/kirjukielel, ga nygözel latinalazel kirjaimikol. Mindäh da kui?
- olis (iäneh) lugiettavua niile puolele d'uužinale lapsele kudamile vie opastetah karjalan kieldy. (Noh, toinah heidy on enämbi)
- se kazvattas tolerantsiedu toizih murdehih da kirjukieleh näh
- lapsienkirjat ollah syväindön puoles viegi pättävät, ruavahilegi
- ven'alaine julguamo vois sellittiä oigevusdielot
- syväindön sellittämizeh da translitteroindan puhtastamizeh da lad'd'uandahgi (verstaiččemizeh) toinah vois suaha dengua fondoispäi,libo kul'tuuruprojektannu libo tiijollizennugi
- ei pie jullata peittoh pandavakse a sobie helpot myöndykohtat
Olisgo kyzyndiä?