Kuibo ei omile lapsile omua kieldy
Valvoi: verkomuagari
-
Maria
Kuibo ei omile lapsile omua kieldy
Ehtäl duumaicin sidä gu Suomes on vahnembua rahvastu kudamat ylbienny paistah, gu hyö lapsii oldih kuibo heijän perehes Karjalakse paistih hos Suomeh tuldih, da kuibo hyvä oli gu Karjalua kodikielenny vie Suomes eläjes käytettih. A gu kyzynöy kuibo heijän omat lapset, paistahgo Karjalua, eibo pagize. Tiettäväine on perehetty kudamas ei varavon da muun täh olla enäm Karjalua Suomes paistu, a kuibo nämmien perehien kohtal gu Karjalakse on Suomesgi vie lapsennu perehes paistuh, ga ei enäm omile lapsile. Oligo duumu moine gu heijän lapset ei kieldy tarvice gu Suomes eletäh libo kui? Gu mollembat vahnembat karjalastu oldih, toinah Karjalua lapsilegi paisth, a gu lapsien toine vahnembi on suomelane, duumaittihgo gu tiettäväine Suomen kieldy kois paistah? Nygöi tiä jo vähäzeh maltetah duumaija gu jogahine omua muamankieldy pagizou, gu vahnembat eri kielisty ollah. A vie on perehetty kudamas toine vahnembi on ulgomualaine, eigo ni häi omua kieldy lapsele pagize. Ylen žiäli on.
-
mp
- Viestit: 2108
- Liittyi: 05 08 2008, 19:45
Re: Kuibo ei omile lapsile omua kieldy
Ei ole ihan helpo kyzymys vastattavakse.
Kauti histourien, kieldy on vaihtettu. Konzu tulimmo nämile rannoile jiäkavven jälgeh, ei karjalan libo suomen kieldy vie ni olluh.
Midä tapahtui meile? Ulguopäi kaččojen tilandeh oli moine: Oli kaksi sizärkieldy A ja B. Voinan däh B:dy pagizii vähäluguzembi rahvas puuttuu A:n segah. A:n pagizijat ei ni pietä B:dy kielenny: B:n pagizijat vaiku pahoi paistah A:du, B:kse pagizendu on vaiku pois nyhtättävä paha taba.
Nygözenny aijannu tulou muahmuuttajua loittozisgi mualois. Vuotammo, ku hyö opastuttas uvven kodimuan kielen. Enzimäine sugupolvi ei opastu uuttu kieldy, a lapset omaksutah uvven muan kielen da tavat. Heijän lapset jo ei opastuta diedoloin da buaboloin kieldy.
Kanzallisvaldivos vähembistöl pidäy maksua lizähindua omas kieles.Toimehehtulendan däh pidäy maltua enembistön kieldy. Škola pidäy kävvä enembistön kielel. Sit perehis jo ruvetah kyzymäh, mih tarvičemmo endisty kieldy.
Iče olen rodivunnuh puolenkymmendy vuottu voinan jälgeh. Vahnembat maltettih paista vaiku karjalakse. Vuozikymmenii myö suomen vaikutus heijän paginah lizeni - eihäi 30-luvun kieli jo olis pädenyh vuozisuan lopul. Sizärekset kävyimmö suomenkielizen školan da školas pidi ozuttua, ku maltammo suomen kirjukielen da savon murdehen, vahnembienke vie karjalakse. Ga vuozikymmenienke oma kieli rubei jo unehtumah. Hengi säilyi hos i kieli meni.
Kui sen olis pidänyh tapahtuo? Jo enne voinua, konzu Raja-Karjal kuului Suomeh, Suomi rubei suomalastamah Karjalua, heilehäi karjal = huono suomi. Samoin toimittih ruskiet suomelazet rajan tagan. Ku vai suomelazet oldas kunnivoittu karjalua, se olis avvuttanuh rajan tagan eläjii karjalaziigi. Ku Karjalas olis olluh karjalastu školua, sit olis voidu pagolazile perustua erähii karjalazii školii Suomehgi.
Tässah Suomen tavoittehennu on olluh hävittiä omat vähembistökielet, emäkieli saame da sizärkieli karjal. Jeuropan Nevvosto da Jeuropan Unioni ollah annettu instrumentua puolistua omii vähembistökielii, semmite Peruskirju. Vuonnu 2009 enzimästy kerdua karjalan kieli mainitah ukuazas. Lähiaijal toinah voi jo ruveta školuagi perustamah. Da muga ielleh...
P.S. Tarkoitus oli sanuo, ku rahvas tahtotah da vallitah muga kui heidy pannah tahtomah da valliččemah. Minungi vahnembat oldih hyväs mieles ku piästih pagoh hengis. Hyö da semmite diedoit da buabat kyzeldih, konzu piäzemmö järilleh. Ei hyö ni ellendetty, midä kieldy hyö paistah eigo ni ken ellendänyh kielioigevuksii prizmie. Yhtelläh hyö siirrettih kieldy edehpäi vie kerdu a diaspora pyhki sen vaikutuksen. Nygöi myö parembi ellendämmö oman tilan da maltammo prizmie kielioigevuksii, a levälläh olemmo. A vägi äijän pidäy tahtuo. Ga myöhäi tahtommo?
Kauti histourien, kieldy on vaihtettu. Konzu tulimmo nämile rannoile jiäkavven jälgeh, ei karjalan libo suomen kieldy vie ni olluh.
Midä tapahtui meile? Ulguopäi kaččojen tilandeh oli moine: Oli kaksi sizärkieldy A ja B. Voinan däh B:dy pagizii vähäluguzembi rahvas puuttuu A:n segah. A:n pagizijat ei ni pietä B:dy kielenny: B:n pagizijat vaiku pahoi paistah A:du, B:kse pagizendu on vaiku pois nyhtättävä paha taba.
Nygözenny aijannu tulou muahmuuttajua loittozisgi mualois. Vuotammo, ku hyö opastuttas uvven kodimuan kielen. Enzimäine sugupolvi ei opastu uuttu kieldy, a lapset omaksutah uvven muan kielen da tavat. Heijän lapset jo ei opastuta diedoloin da buaboloin kieldy.
Kanzallisvaldivos vähembistöl pidäy maksua lizähindua omas kieles.Toimehehtulendan däh pidäy maltua enembistön kieldy. Škola pidäy kävvä enembistön kielel. Sit perehis jo ruvetah kyzymäh, mih tarvičemmo endisty kieldy.
Iče olen rodivunnuh puolenkymmendy vuottu voinan jälgeh. Vahnembat maltettih paista vaiku karjalakse. Vuozikymmenii myö suomen vaikutus heijän paginah lizeni - eihäi 30-luvun kieli jo olis pädenyh vuozisuan lopul. Sizärekset kävyimmö suomenkielizen školan da školas pidi ozuttua, ku maltammo suomen kirjukielen da savon murdehen, vahnembienke vie karjalakse. Ga vuozikymmenienke oma kieli rubei jo unehtumah. Hengi säilyi hos i kieli meni.
Kui sen olis pidänyh tapahtuo? Jo enne voinua, konzu Raja-Karjal kuului Suomeh, Suomi rubei suomalastamah Karjalua, heilehäi karjal = huono suomi. Samoin toimittih ruskiet suomelazet rajan tagan. Ku vai suomelazet oldas kunnivoittu karjalua, se olis avvuttanuh rajan tagan eläjii karjalaziigi. Ku Karjalas olis olluh karjalastu školua, sit olis voidu pagolazile perustua erähii karjalazii školii Suomehgi.
Tässah Suomen tavoittehennu on olluh hävittiä omat vähembistökielet, emäkieli saame da sizärkieli karjal. Jeuropan Nevvosto da Jeuropan Unioni ollah annettu instrumentua puolistua omii vähembistökielii, semmite Peruskirju. Vuonnu 2009 enzimästy kerdua karjalan kieli mainitah ukuazas. Lähiaijal toinah voi jo ruveta školuagi perustamah. Da muga ielleh...
P.S. Tarkoitus oli sanuo, ku rahvas tahtotah da vallitah muga kui heidy pannah tahtomah da valliččemah. Minungi vahnembat oldih hyväs mieles ku piästih pagoh hengis. Hyö da semmite diedoit da buabat kyzeldih, konzu piäzemmö järilleh. Ei hyö ni ellendetty, midä kieldy hyö paistah eigo ni ken ellendänyh kielioigevuksii prizmie. Yhtelläh hyö siirrettih kieldy edehpäi vie kerdu a diaspora pyhki sen vaikutuksen. Nygöi myö parembi ellendämmö oman tilan da maltammo prizmie kielioigevuksii, a levälläh olemmo. A vägi äijän pidäy tahtuo. Ga myöhäi tahtommo?